ahkamul kuran

hanefî mezhebinin meşhur fakihlerinden ahmed b. ali, ebû bekr er-râzî el-cassâs el-hanefî 305/917 de rey şehrinde doğmuş, zamanın siyâsî ve ilmî merkezi olan bağdat'a gidip islâmî ilimleri öğrenmiş ve sonunda bağdat'taki hanefî âlimlerinin başkanlığına kadar yükselmiştir. bu vazifesine ölümü olan 370/981tarihine kadar devam etmiştir.

cassâs, zamanında fıkıh, hadis ve dil sahasında şöhrete ulaşmış olan âlimlerden ders almış, kendisini islâmî ilimler alanında yetiştirmiştir. o, her şeyden önce dirayetli bir fakîhtir. müfessir ve muhaddis olan yönü de eksik değildir. bazı kaynaklar onu, fakîhlerin tabakalarından "ashab-ı tahrîç” den daha üst mertebede olan "el-müctehidu fi'l-mes'ele” mertebesinde görmektedirler. müellifimiz, dinden inhiraf, zulüm ve haksızlık karşısında feveran eden ve sözünü esirgemeyen bir karakter yapısına sahiptir. halifenin başkadılık teklifini kabul etmemiştir. ona yapılan mûtezîlîlik ithamının kabule şayan yönü yoktur. zira onun bu fırka ile ilgisinin olmadığı "cassâs ve fıkhî tefsiri” adlı eserde delilleriyle ortaya konulmuştur. bağdat'taki hanefilerin başı olması sebebiyle cassâs'tan istifâde etmek için, çeşitli islâm memleketlerinden kendisine akın akın talebeler gelmiş, pek çok talebe yetiştirmiş ve aralarından tanınmış fakihler çıkmıştır.

cassâs'ın telif ettiği eserler, onun keskin zekâsının, kuvvetli muhakemesinin ve meselelere olan vukufunun meyveleridir. tefsiri ve diğer bir iki telifi dışındaki eserleri, hanefî mezhebinin ileri gelen müçtehidlerinden imam-ı muhammed, et-tahâvî, el-hassâf, el-kerhî gibilerin muhtasar olan eserlerinin şerhi mahiyetindedir. böyle muhtasar eserleri şerhedebilmek, ancak mezhebin derinliklerine ve inceliklerine vâkıf olan kimseler tarafından mümkün olabilir. kaynaklarda cassâs'ın on iki eseri zikredilmektedir.