hadislerle ilim ve hikmet

bizi, islam dinine ulaştıran, insanların en hayırlısı olan rasûlullah'ın (sav) sünneti ile bize ikramda bulunan, kendisine itaate ve rızasını kazanmaya uygun işlerde muvaffak kılan allah'a hamd olsun. salât ve selâm, allah'a ve vahyine iman eden, risaletini tebliğ eden, emaneti yerine getiren, ümmete nasihatte bulunan ümmî peygamber muhammed'e (sav), onun âline, seçkin ve hayırlı ashabına ve kıyamet gününe kadar onlara güzel bir şekilde uyanların üzerine olsun. bu, değerli ve büyük bir kitaptır; rasûlullah'ın (sav), az söz ile birçok manayı kastettiği, ‘cevâmiu'l-kelîm' olan sözlerinden alınmış elli (50) hadisin şerhini içermektedir. bu özellik, allah'ın, rasûlü'ne (sav) özgü kıldığı hususlardandır. imam ebu süleyman hamd bin muhammed bin ibrahim el-hattâbî (ö. h. 388), ğarîbu'l-hadîs (1/64) adlı kitabında, rasûlullah'ın (sav) ‘cevâmiu'l-kelîm' olan sözlerinden bazılarına işaret etmiştir. o, şöyle der: "allah, peygamberliğine yardımcı olması, risaletine işaret etmesi, rasûlü'nü (sav) birçok ilmi çok az söz ile ifade etmesi için cevâmiu'l-kelîm sözlerle desteklemiştir. böylece bu sözleri işiten kimselerin ezberlemesi ve anlaması kolay olacaktır. rasûlullah'ın (sav) hadislerindeki cevâmiu'l-kelîm olan sözleri inceleyen kimse, onları nitelendirebilmekten uzaktır. ben, onlardan bir takım örnekler verdim. senin için o sözlerin arka planına işaret eden bir takım örnekler yazdım. bunlardan biri, dava ve hükümler konusundaki onun şu sözüdür: "müminlerin kanları eşittir. en alt seviyedekinden de olsa, emânlarını tanırlar. başkalarına karşı onlar tek bir el gibidirler.” bir diğer hadisi şudur: "emanet, geri verilmeli; ödünç, iade edilmeli ve borç, ödenmelidir. kefil de borçlu durumundadır.” çok az bir kelimeye sahip olan bu iki hadis, canlar ve mallar konusundaki hükümlerin hepsini içermektedir. cevâmiu'l-kelîm sözlerden biri de şudur: "allah'tan yakîn (kesin iman) ve âfiyet isteyin.” bu kapsayıcı tavsiye üzerinde düşündüğünde, onun dünya ve âhiretin bütün hayırlarını kuşattığını görürsün. nitekim âhirette en büyük mülk, yakîn; dünyada en büyük mülk ise âfiyettir (sağlıktır). yakîne sahip olmayan bütün itaat ve ibadetler, boştur. âfiyetin eşlik etmediği bütün nimetler de kederdir. böylece vecizliğine ve kelimelerinin azlığına rağmen bu sözün ilk bölümü din, diğer bölümü de dünya menfaatlerinin tamamını içermiş olmaktadır.”