sıddık hasan han tefsiri - fethul beyan fi makasidil kuran

hasan hân 19 yüzyılda yaşamış hindistan'ın önde gelen âlimlerinden biridir. hint alt kıtasında kurumsal yapıya kavuşmuş bir fikir hareketi olarak ortaya çıkan ehl-i hadîs ekolünün kurucularındandır. bu ekolün en önemli özelliği, hadisler çerçevesinde kur'ân'ı tefsir etmek, allah'ın sıfatlarını barındıran âyetleri te'vil etmekten uzak durmak, kur'ân'ın zâhirinden uzaklaşmamak ve taklit ve re'ye başvurmamaktır. eserlerinde yazdıklarının kaynağını kur'ân, sünnet, ardından da bu iki kaynağı rehber edinen selef âlimlerinde aramıştır. hasan hân, fethu'l-beyân'da her sûre girişinde o sûreyle ilgili genel bilgilere yer vermiş, özellikle âyetlerin inişi esnasında meydana gelen olaylara, sûrenin barındırdığı âyet sayısıyla alakalı bilgilere temas etmiştir. kur'ân-ı kerîm'deki bazı kelimelerin lügat ve sarf ilmi açısından kök ve veznine, nahiv ilmi açısından cümle içindeki konum ve işlevine değinmiş, âyetlerde bulunan bazı harf, edat ve bağlaçların da cümleye nasıl bir anlam kattığına işaret etmiştir. belâğat ilmi çerçevesinde ise âyetlerdeki mecâz, teşbîh, istiâre, müşâkele ve mukâbele gibi edebî sanatlara değinmiştir. fethu'l-beyân'ın en önemli özelliği hz. peygamber, sahâbe ve tâbiînden gelen rivayetler ile bunlardan sonra gelen selef âlimlerinden nakillerle telif edilmiş olmasıdır. hasan hân bu tefsirinde sebeb-i nüzûl, mekkî-medenî, kırâat vecihleri gibi hususları göz önünde bulundurarak âyetleri tefsir etmiş; nesh, muhkem-müteşâbih, hurûf-u mukataa, kur'ân'daki tekrarlar vb. konuları kendi bakış açısıyla açıklamaya çalışmıştır. nesefî'nin medârikü't-tenzîl, ibn kesîr'in tefsîrü'l-kur'âni'l-azîm ve şevkânî'nin fethu'l-kadîr adlı tefsirlerinden alıntılar yapılan ve rivayetlerle desteklenen eserde israiliyat'a yer verilmemiştir.