ahmet hamdi tanpınar

1901-1962

ahmet hamdi tanpınar, 23 haziran 1901'de istanbul şehzadebaşı'nda doğmuş bir türk edebiyatçısıdır. babası hüseyin fikri efendi çeşitli yerlerde nâiblik ve kadılık yapmış, annesi nesibe bahriye hanım ise trabzonlu deniz yüzbaşısı ahmed bey'in kızıdır. tanpınar'ın çocukluğu babasının görev yaptığı ergani madeni, sinop, siirt, kerkük ve antalya'da geçmiştir. eğitimine istanbul'da ravza-i terakkî ibtidâî mektebi'nde başlayıp, çeşitli şehirlerde rüşdiye ve liselerde devam etmiştir. 1918'de istanbul'a yüksek öğrenim için gelmiş, baytar mektebi'nde kısa bir süre okuduktan sonra dârülfünun edebiyat fakültesi edebiyat şubesi'ne kaydolmuştur.

tanpınar, yahya kemal, mehmed fuad köprülü, cenab şahabeddin gibi önemli hocalardan ders almıştır. 1923'te mezun olduktan sonra çeşitli liselerde öğretmenlik yapmış, ayrıca gazi terbiye enstitüsü ve güzel sanatlar akademisi'nde dersler vermiştir. 1939'da tanzimat'ın 100. yılı münasebetiyle istanbul üniversitesi'nde profesörlüğe atanmıştır. 1943-1946 yılları arasında tbmm'de maraş milletvekili olarak görev yapmıştır. 1948'de akademiye, 1949'da ise edebiyat fakültesi'ndeki kürsüsüne geri dönmüştür.

tanpınar'ın edebi çalışmaları şiir, roman, hikâye, deneme, eleştiri ve edebiyat tarihi gibi geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır. şiirlerinde müzik, rüya, zaman, sonsuzluk temaları öne çıkmaktadır. şiirlerinde hece veznini kullanmış, ancak aruzun ahengini aramıştır. romanlarında zaman, hatıralar ve kültürel temalar önemli yer tutar. romanları arasında "huzur", "saatleri ayarlama enstitüsü", "sahnenin dışındakiler", "mahur beste" ve "aydaki kadın" bulunmaktadır.

tanpınar, cumhuriyet neslinin ilk öğretmenlerinden biri olarak osmanlı medeniyetinin değerlerine nostaljik bir ilgi duymuş, batılılaşma ve yenileşme süreçlerini de eserlerinde işlemiştir. hayatı boyunca batı edebiyatı ve divan şiirinden etkilenmiş, edebi eserlerinde estetik bir denge ve sentez arayışında olmuştur.

eserleri arasında "şiirler", "bütün şiirleri", "abdullah efendi’nin rüyaları", "yaz yağmuru" gibi şiir ve hikâye kitapları; "huzur", "saatleri ayarlama enstitüsü", "sahnenin dışındakiler", "mahur beste" ve "aydaki kadın" gibi romanlar bulunmaktadır. ayrıca, "xıx. asır türk edebiyatı tarihi" adlı eseri edebiyat tarihçiliği açısından önemlidir. tanpınar, 23 ocak 1962'de kalp krizi sonucu vefat etmiş ve süleymaniye camii'nde kılınan cenaze namazının ardından rumelihisarı'nda yahya kemal'in mezarının yanında defnedilmiştir.