bazen işleyişi itinayla düzenlenmiş resmi bir teşkilat çerçevesinde, bazen de fırsatçı ve dalavereci casuslar aracılığıyla, devletler ve ordular tarih boyunca istihbarat yapmıştır. bu istihbarat teşkilat ve elemanlarının tek görevi haber toplamak ve bu haberi şifreleme ve gizlenmiş yazı gibi metotlarla zamanında ve güvenli bir şekilde aktarmak değildir; düşman hükümdar ve komutanlarını bir suikast ile ortadan kaldırmak, askeri hedeflere sabotaj yapmak ve düşman yönetiminden memnun olmayan “beşinci kol”ları kışkırtmak gibi “örtülü operasyon”lara da girişmektedirler.

işte, osmanlıca kaynakları avrupa arşivlerindeki italyanca, ispanyolca, fransızca, portekizce, almanca ve latince binlerce belgeyle harmanlayan elinizdeki bu kitap, osmanlıların yeniçağ’daki istihbarat faaliyetlerini, rakipleri habsburg ve venediklilerle karşılaştırmalı bir şekilde ele almaktadır. sultanın casusları: 16. yüzyılda istihbarat, sabotaj ve rüşvet ağları, cihanşümul bir imparatorluk olan osmanlıların avrupa ve akdeniz’e yolladığı casusların sahadaki faaliyetlerinin yanı sıra, osmanlı istihbaratının kurumsal yapısı, osmanlı karşı istihbaratı (kontrespiyonaj), osmanlı paşa ve elçilerinin haber alma kaynakları, istihbarî bilginin siyasi fonksiyonu ve osmanlı karar alma süreci gibi konuları titizlikle irdelemektedir.

istihbarat, korsanlık, kölelik, ihtida, osmanlı-avrupa ilişkileri ve serhad çalışmaları gibi alanlarda araştırmalar yapan doç. dr. emrah safa gürkan’ın bu eseri, yıllar süren arşiv çalışmasıyla bir araya getirilmiş tarihi örnekler eşliğinde istihbarat dünyasının gizemli sayfalarını aralıyor. böylece, hem osmanlı hem de istihbarat tarihi alanında çok önemli bir boşluğu dolduruyor.

“akdeniz dünyasındaki siyasi gelişmeler, korsanlık faaliyetleri gibi konularda gerçekleştirdiği ilmî çalışmalarla öne çıkan isimlerden olan emrah safa gürkan’ın elinizdeki kitabı, imparatorluk çağının doruk noktası olarak genel kabul gören xvı. asırda casusluk ve karşı istihbarat meselesini, orijinal yerli ve yabancı belge ve kitabî kaynaklara dayalı olarak incelemekte; çok az ciddî çalışmaya konu olmuş haber alma “ameliyesi” hakkında doyurucu sayılabilecek ilginç bilgiler sunmaktadır.”

feridun m. emecen