miyarul ilim - ilmin ölçütü ve mantık

mi‘yârû’l-ilim ismiyle tanınan bu kitap iki amaç için yazılmıştır: ilk amaç: düşünme ve akıl yürütme yollarını anlatmak, kıyas ve cümleyi ifade etme biçimlerini açıklamaktır. çünkü yaratılış ve sezgilerle insana bahşedilmeyen nazari ilimlerin, düşünme ve çaba harcama sonucu öğrenilmesi kaçınılmaz bir gerçektir. bu ilimleri öğrenmek için salt bir çaba yeterli değildir. nitekim ilim peşinde koşan bir kimse, öğrenme yollarını keşfedemediği için buna uygun olmayabilir. ilim yoluna girse dahi bu yolun sonuna ulaşmaya gücü yetmeyebilir. veyahut ilim yolunda durakladığı bir noktaya aldanarak zirveye ulaşamayabilir. demem o ki, bir kimsenin bazı konular hakkında varsayımları ve ön bilgileri olabilir. fakat bu durum, ne onun gerçek ve doğru bilgiyi bildiğini gösterir, ne de çöldeki bir seraba kanmaktan güvende olduğunu. ikinci amaç: filozofların tutarsızlıkları isimli eserde açıklamış olduğumuz konuları tekrar etmiş olmaktır. bahsi geçen kitapta onların mantık ilmi konusunda ortaklaşa kullandıkları terim ve ifadelerden söz etmiştik. bu kitapta filozofların kullanageldikleri terimleri daha belirgin bir surette açıklayacağız. beni bu kitabı yazmaya teşvik eden ise, daha ön planda ve özel olan ikinci amaçtır. ilk amaç ise insanlara anlatmakla yükümlü olmam hasebiyle daha önemli ve geneldir.